“ธรรมชาตินิยม” (Naturalism) เป็นแนวคิดทางปรัชญาที่เพิ่งเกิดขึ้นเมื่อไม่นานมานี้เอง ภายหลังจากการค้นพบทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์ที่สำคัญ ๓ ทฤษฎี กล่าวคือ ทฤษฎี “วิวัฒนาการ” (Evolution Theory) ของชาร์ลส์ ดาร์วิน (Charles Darwin) และทฤษฎี “ควอนตั้มฟิสิกส์” (Quantum Physics) ของอัลเบิร์ต ไอน์สไตน์ (Albert Einstein) และทฤษฎี “การระเบิดครั้งยิ่งใหญ่” (Big Bang Theory) ของเอ็ดวิน ฮับเบิ้ล (Edwin Hubbles) นับเป็นการปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ครั้งสำคัญทั้งในโลกของปรัชญาและวิทยาศาสตร์
ปรัชญาธรรมชาตินิยม ตั้งต้นจากทรรศนะที่ว่า สิ่งที่เป็นจริงซึ่งเรียกว่า สิ่งธรรมชาติ (Natural Object) จะต้องอยู่ภายใต้อวกาศและเวลา (Space and Time) เกิดขึ้นและดับลงโดยมีสาเหตุ และสาเหตุนั้นจะต้องเป็นสิ่งธรรมชาติด้วย หมายความว่า นอกจากสสารแล้ว สิ่งที่มิใช่สสาร เช่น ปรากฏการณ์ที่เรียกว่า “จิต” (Mind) ของมนุษย์ หากอยู่ภายใต้ระบบอวกาศและเวลาแล้ว ก็ถือว่าเป็นสิ่งที่เป็นจริงด้วย นับเป็นการทลายข้อจำกัดของปรัชญา “สสารนิยม” (Materialism) ซึ่งยอมรับแต่เพียง สสาร (Matter) ที่สัมผัสได้ด้วยประสาทสัมผัสทั้ง ๕ คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย เท่านั้น ชีวิตจึงได้แก่ปฏิกิริยาพิเศษโดยเฉพาะของสิ่งที่มีโครงสร้างอันซับซ้อน สสารเองก็ยังเกิดขึ้นจากการรวมตัวกันอย่างมีระเบียบของ โปรตอน และ อีเล็กตรอน ซึ่งมีระดับต่ำกว่าสสาร เมื่อวิวัฒนาการสูงขึ้นๆ อย่างมากแล้ว มนัสจึงเริ่มแสดงบทบาทออกเป็นขั้นอุดการณ์ของสิ่งที่มีชีวิตที่ความซับซ้อนมากๆ เราอาจจะกล่าวได้ว่า ธรรมชาติไต่เต้าขึ้นหาชีวิตและมนัสโดยการจัดระเบียบในสสาร
ปรัชญาธรรมชาตินิยม ตั้งต้นจากทรรศนะที่ว่า สิ่งที่เป็นจริงซึ่งเรียกว่า สิ่งธรรมชาติ (Natural Object) จะต้องอยู่ภายใต้อวกาศและเวลา (Space and Time) เกิดขึ้นและดับลงโดยมีสาเหตุ และสาเหตุนั้นจะต้องเป็นสิ่งธรรมชาติด้วย หมายความว่า นอกจากสสารแล้ว สิ่งที่มิใช่สสาร เช่น ปรากฏการณ์ที่เรียกว่า “จิต” (Mind) ของมนุษย์ หากอยู่ภายใต้ระบบอวกาศและเวลาแล้ว ก็ถือว่าเป็นสิ่งที่เป็นจริงด้วย นับเป็นการทลายข้อจำกัดของปรัชญา “สสารนิยม” (Materialism) ซึ่งยอมรับแต่เพียง สสาร (Matter) ที่สัมผัสได้ด้วยประสาทสัมผัสทั้ง ๕ คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย เท่านั้น ชีวิตจึงได้แก่ปฏิกิริยาพิเศษโดยเฉพาะของสิ่งที่มีโครงสร้างอันซับซ้อน สสารเองก็ยังเกิดขึ้นจากการรวมตัวกันอย่างมีระเบียบของ โปรตอน และ อีเล็กตรอน ซึ่งมีระดับต่ำกว่าสสาร เมื่อวิวัฒนาการสูงขึ้นๆ อย่างมากแล้ว มนัสจึงเริ่มแสดงบทบาทออกเป็นขั้นอุดการณ์ของสิ่งที่มีชีวิตที่ความซับซ้อนมากๆ เราอาจจะกล่าวได้ว่า ธรรมชาติไต่เต้าขึ้นหาชีวิตและมนัสโดยการจัดระเบียบในสสาร



ทรรศนะทั้งสามนี้ นับเป็นการทลายข้อจำกัดของปรัชญา “สสารนิยม” ที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานของฟิสิกส์แบบนิวตัน ซึ่งมองว่าสรรพสิ่งอยู่ภายใต้ระบบจักรกล (Mechanism) จะเคลื่อนไหวก็ต่อเมื่อมีแรงผลักจากภายนอกเท่านั้น (Determinism) และทุกสิ่งสามารถทอนลงเป็นหน่วยย่อยได้ (Reductionism) “สสารนิยม” จึงปฏิเสธการมีอยู่ของ “จิต” ว่าเป็นเพียงปฏิกิริยาทางชีวเคมีของร่างกายเท่านั้น ไม่สู้จะมีใครพยายามกำหนดให้รัดกุมมากขึ้นไปอีกว่า ตัวการปลุกเร้าให้เกิดวิวัฒนาการดังที่กล่าวมานี้ มีธรรมชาติเป็นอย่างไรกันแน่ เท่าที่กำหนดกันไว้เพียงรางๆ ก็ว่าเป็นพลังงานควบคุมภายใน เป็นพลังงานควบคุมและประสานงานดั้งเดิม แน่นอนถ้าจะบอกว่าเป็นตัว “จิต” เสียคำเดียวก็จะง่ายแสนง่าย ที่จะง่ายก็เพราะสามารถเทียบดูได้กับตัวเราเอง จิตเป็นตัวการกระตุ้นให้ทำการทุกอย่างในตัวเรา เพราะฉะนั้น ในธรรมชาติก็น่าจะเหมือนกัน
ดังจะเห็นได้ว่า คำว่า ธรรมชาตินิยม ก็ไม่ต่างกันกับที่มีความหมายคล้ายกับสสารนิยมนัก ที่เชื่อในเรื่องของ สสาร อะตอม แต่ถ้าจะให้เราเชื่อในเรื่องของสสารนิยม ก็จะดูตื้นเกินไป อาจจะเป็นเพราะว่ามาจากความหมายที่ไม่แน่นอนของสสารนิยม และความเข้าใจของเราที่เปลี่ยนแปลงไปอยู่ตลอด ธรรมชาตินิยมจึงเสนอใช้คำอื่นแทน คือ พลัง การเคลื่อน กฎธรรมชาติ และการมีเหตุผล เป็นต้น เป็นตัวกำหนด ซึ่งสิ่งที่อธิบายสรรพสิ่งต่างๆนี้ เพียงพอสำหรับการอธิบายโลกเราแล้ว อาจจะต่างกันอยู่บ้างก็เพียงแต่ธรรมชาตินิยมนี้จะเน้นความสำคัญของสสารนิยมน้อยกว่า และหันมาเน้นความสำคัญของพลังงานแทน จะเห็นได้ว่าธรรมชาตินิยมก็คือ การเอาเรื่องของ สสารนิยม กับ จิตนิยม เข้ามาไว้ด้วยกันอย่างดี
ทฤษฎีสัมพัทธภาพ พลิกเนื้อหาวิชาฟิสิกส์และวิทยาศาสตร์ทั้งหมด ทฤษฎีนี้ครอบงำกฎสำคัญๆ ทั้งหลายซึ่งมีสูตรกะทัดรัดตายตัว และนำไปประยุกต์ได้ตรงเป้าหมาย จนทำให้วิชาฟิสิกส์และวิทยาศาสตร์เชิดหน้าชูตาได้บนเวทีแห่งความรู้ของมนุษย์อยู่ทุกวันนี้ กระนั้นก็ดี ครั้นหันมาพูดถึงธรรมชาตินิยมของสรรพสิ่งต่างๆ วิชาฟิสิกส์ทางด้านวิทยาศาสตร์ทั้งหมดก็เหมือนเปลือกหอยที่ว่างเปล่า มีสภาพเป็นเพียงสัญลักษณ์เท่านั้น เป็นความรู้เพียงโครงเรื่องยังไม่มีเนื้อหา แต่ทว่าทั่วไปในโลกฟิสิกส์และวิทยาศาสตร์เนื้อหาก็ยังไม่รู้ว่าเป็นอะไร แน่นอนทีเดียวว่าจะต้องเป็นเนื้อเดียวกันกับความสำนึกของคนเรา นี่เป็นตัวอย่างให้เห็นว่า มีบางอย่างที่อยู่ลึกในโลกแห่งฟิสิกส์และวิทยาศาสตร์ที่ไม่สามารถรู้และเข้าใจได้ด้วยวิธีการทางฟิสิกส์และวิทยาศาสตร์ ยิ่งกว่านั้น เราได้พบว่า แม้วิทยาศาสตร์จะก้าวหน้าไปไกลสักแค่ไหนก็ตามที จิตจะได้รับคืนจากธรรมชาติก็เฉพาะสิ่งที่จิตได้ใส่ลงไว้ในธรรมชาติเท่านั้น มีบทกวีเคยกล่าวไว้ว่า...(A.S. Eddington / On the Nature of Things)
“เราได้พบรอยเท้าประหลาดบนชายหาดที่ยังไม่เคยรู้จัก...”
“เราได้คิดหาทฤษฎีลึกซึ้งทฤษฎีแล้วทฤษฎีเล่า เพื่อเดาหาที่มาของมัน...”
“ในที่สุด...”
“เราก็ปะติดปะต่อร่างของเจ้าของรอยเท้านั้นจนได้...”
“และน่าประหลาดใจน้อยอยู่หรือที่ว่า...”
“ที่แท้เป็นรอยเท้าตัวเรานี้เองแหละ...”
ในที่สุด เราจะสรุปอย่างไรกันดี สำหรับแก้ปัญหากำเนิด และธรรมชาติสรรพสิ่งชีวิต ปัญหานี้ไม่ใช่เรื่องเล็กน้อย เพราะถ้าเราพบกุญแจไขความลึกลับเกี่ยวกับกำเนิดและธรรมชาติของเซลล์มีชีวิตเซลล์แรกได้เมื่อไร เราก็คงได้กุญแจไขความลับของโครงการยิ่งใหญ่แห่งวิวัฒนาการเช่นกัน และวิวัฒนาการนี้เองที่มาสูงเด่นสุดยอดกับชีวิตมนุษย์ กับความรู้สึกนึกคิดของมนุษย์ และกับประวัติศาสตร์ของมนุษย์เราด้วย เราได้เห็นแล้วว่าทฤษฎีที่กล่าวมาข้างต้นนี้ หามิได้ให้คำตอบและอธิบาย อย่างที่น่าพึงพอใจแก่เราไม่ ทั้งนี้ก็เพราะเราสังเกตเห็นอยู่ว่า ไม่มีเส้นแบ่งเด็ดขาดระหว่างสิ่งมีชีวิตกับสิ่งไร้ชีวิต และก็ดูเหมือนกับว่า ในห้วงลึกของธรรมชาติจะมีตัวการอะไรแฝงอยู่สักอย่าง มีลักษณะเป็น อิทธิพลสร้างสรรค์ดิ้นรนเพื่อให้ได้มาเพื่ออิสรภาพ เป็นการผลักดันและปรับปรุงตัวให้เกิดระเบียบ ให้เกิดความสัมพันธ์ขึ้นอย่างหนึ่ง ซึ่งยังหาคำเหมาะๆใช้ไม่ได้ ความสัมพันธ์หรือการรวมกลุ่มกันใหม่นี้ ทำให้เกิดคุณลักษณะคุณค่าใหม่ๆ แห่งวิวัฒนาการ จึงได้ชื่อว่าสร้างสรรค์อย่างแท้จริง
เราคงจะพอกล่าวได้ว่า ธรรมชาติในส่วนรวมทั้งหมดเป็นกระบวนการสร้างสรรค์สืบเนื่องกันเป็นลูกโซ่ ระยะที่สำคัญๆ ได้แก่ชีวิต มนัส ความสำนึก สังคม ประวัติศาสตร์ ศิลปะ วรรณคดี วรรณกรรม วิทยาศาสตร์ ปรัชญา และศาสนา ซึ่งทั้งหมดนี้ล้วนเกี่ยวข้องกับ “มนุษย์เรา” โดยแท้ ที่จะกล่าวต่อไป
มนุษย์จึงไม่แตกต่างไปจากหุ่นยนต์ นับเป็นข้อจำกัดของปรัชญา “สสารนิยม” ที่นำเอาระบบกลไกทางฟิสิกส์มาใช้อธิบายเรื่องของชีวิตซึ่งเป็นข้อเท็จจริงที่ละเอียดอ่อนทางชีววิทยา การเกิดขึ้นของปรัชญา “ธรรมชาตินิยม” จึงทำให้ความรู้ทางปรัชญาและวิทยาศาสตร์ธรรมชาติ มาประสานสอดคล้องเข้ากับความคิดทางพุทธศาสนา โดยเฉพาะอย่างยิ่งทฤษฎี “อนิจจัง” และ “อนัตตา” อย่างน่าอัศจรรย์
0 Comments:
Post a Comment